kasal

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ka-sal

Etimologiyasi

a. — dangasalik; dangasa, ishyoqmas

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ot Organizm meʼyoriy holatini, faoliyatini buzuvchi narsa; ka-sallik, dard. ◆ Sil kasali. Rak kasali. Tut-qanoq kasali. Kasalga chalinmoq. m ◆ \Sho-kir ota:\ Burungi zamonlarda Ibn Sino, Luqmon Hakim oʻtgan. Ular har bir kasalga davo topgan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Onasi oʻzining kasalini ham unutib, uning boshida parvona boʻldi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Yosh boʻlganidan kasalini oʻzi sezmasa kvrak. Kasali oʻqtin-oʻqtin bir koʻrinish berib qoʻyadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 sft. Organizmining meʼyoriy holati, faoliyati buzilgan, kasallikka yoʻliqqan; betob. ◆ Kasal odam. Kasal mol. yash Xotirjam ishlasin, deb kasal onasini birovning qoʻli-ga tashlagim kelmadi. S. Zunnunova, „Olov“ . ◆ Odam organizmining kasal yoki shikastlan-gan aʼzolarini almashtirish uchun sunʼiy "ehtiyot qismlar" yaratish gʻoyasi yangilik emas. "Fan va turmush" .

3 ot Organizmining meʼyoriy holati, faoliyati buzilgan shaxs, kasallikka yoʻliqqan shaxs; bemor. ◆ [Shokir ota:] Ibn Sinoga kasalning joni chiqmagan boʻlsa, bas ekan, tuzatar ekan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ikki qavatli maktab binosi shoshilinch suratda front yoqasidan keltirilgan yara-dor, kasallar uchun boʻshatilmoqda. R. Fay-ziy, „Sen yetim emassan“ .

4 ot koʻchma Narsa yoki uning qismidagi nosogʻ, buzuq holat; nosozlik, illat. ◆ Ham-ma kasal shundaki, siz xalq kuchiga ishon-maysiz. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ U [Erkin] mashi naga bir qarashdayoq kasalini topadi va davosini qiladi. H. Gʻulom, „Tosh-kentliklar“ .

5 ot koʻchma Odatga aylangan ish, xatti-harakat. ◆ -Saʼvani yaxshi koʻrasizmi? -Ota-dan qolgan kasal bu, — kulib javob berdi Ioʻldoshev. "Yoshlik" . Demak, yolgʻonchilik ka-saliga mubtalo boʻlgan kishini rostgoʻy odamning qoni bilan davolasa boʻladi. X. Toʻxtaboyev, Shirin qovunlar mamlakati. ◆ Erining toʻsatdan qaysarlik kasali tut-di. "Tafakkur" .

6 ot koʻchma Umuman, biror narsa ista-gi, shunga ishtiyoq, intilish; dard. ◆ Oʻzing ayt, agar menga shu kasalingni bir ogʻiz bil-dirsang, men qaynatangga xat yozmasmi edim..

A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ Oilada ishning juda ishkali — Xolposhshaning kiyim-kechak kasali. "Mushtum" .

Kasaldan turmoq (yoki bosh koʻtarmoq). Kasaldan forigʻ boʻlmoq; tuzalmoq. ◆ Kasaldan turgan har qanday odamda boʻladigan aii-lanechuk bir ruhiy yengshiik uning ham qalbi-ni quvonchga toʻldirdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Oʻlar yaqindagina kasaldan bosh koʻtargan dardmand kishilarga oʻxshar-dilar. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . Choʻntak (yoki hamyon, kissa) kasal Choʻntakda pul yoʻq, pul yetarli emas; hamyon quruq. ◆ Ammo Buxoroda oʻqimogʻim uchun hamyonim kasal edi. M. Muha-madjonov, „Turmush urinishlari“ . ◆ Qalandarga borib netaman? Necha kundirki, kissam kasal. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

Antonimlari

КАСАЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kasal
1 разг. болезнь, недуг, немочь; ◆ dengiz ~i морская болезнь; ◆ ogʻir ~ тяжёлая болезнь; ◆ yurak ~i порок сердца; ◆ yuqumli ~ инфекционная (заразная) болезнь; ◆ ~ga uchramoq (или yoʻliqmoq, mubtalo boʻlmoq, duchor boʻlmoq) заболевать, захворать; ◆ ~ga chalinib qolmoq болеть, хворать систематически, длительно или часто, страдать хронической болезнью; ◆ ~i aridi он выздоровел, он избавился от болезни; ◆ ~ning oldini olmoq предупредить болезнь; ◆ ~ning oldini olish choralari профилактические меры; ◆ ~ni yashirsang, isitmasi oshkora qiladi посл. если и утаишь болезнь, то лихорадка выдаст; соотв. шила в мешке не утаишь;
2 больной; нездоровый; болезненный; // больной (человек); ◆ ~ odam больной человек; ◆ ~larni qabul qilmoq принимать больных; ◆ u qattiq ~ он тяжело болен; ◆ ~ holda в болезненном состоянии, будучи больным; ◆ ~ boʻlmoq заболевать, захворать; ◆ ~ qilmoq доводить до болезни;
3 перен. печаль, горе, горесть; страдание, страдания; ◆ nima ~-ing bor? чем ты страдаешь?; ◆ eski ~ старое горе, давнишняя печаль;
4 перен. думы, мечты, забота; ◆ uning ~ i boshqa у него другая забота; ◆ uning ~i nima? о чём он мечтает?; чего он добивается?;
5 перен. беда; ◆ hamma~ shunda вся беда в этом; вот в чём беда;
6 перен. застарелая (неотвязная), привычка, вошедший в кровь и плоть, обычай; пристрастие; ◆ 

• hamyon ~ в кошельке (кармане) пусто (т. е. нет денег).